น้ำตกไทรโยคน้อย

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ เสด็จประพาศไทรโยค 


พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาจุฬาลงกรณ์พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ เสด็จพระราชดำเนิน ตามลำน้ำแควน้อยเมืองกาญจนบุรีหลายครั้ง ในการเสด็จเมืองกาญจนบุรี ครั้งแรก ๆ นั้นพระองค์ทรงเสด็จ พระราชดำเนินตามลำน้ำแควน้อยไกลที่สุดเพียงแค่เมืองสิงห์ ต่อมาได้รับการชวนจากสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงษ์ หรือ ช่วง บุญนาค ว่าในตอนเหนือของลำน้ำแควน้อยนั้นมีธรรมชาติและภูมิประเทศสวยงาม แปลกตา ทั้งลำน้ำ เกาะแก่ง ถ้ำ โตรกเขา ที่สูงชันรวมทั้งห้วยน้ำ ลำธาร น้ำพุ ต้ำตก ใหญ่น้อย ตลอดสองฝั่งลำน้ำแควน้อยในป่ามีสัตว์ชุกชุม เช่น เสือ กวาง เก้ง หมูป่าลิง ค่าง ชะนี กระทั่งนกยูงก็มีให้เห็นทั่วไปตั้งแต่ เมืองกาญจนบุรี

ดังนั้น ในปี พ.ศ. ๒๔๒๐ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พร้อมด้วยข้าราชบริพารจึงเสด็จ ประพาสไทรโยคเป็นครั้งแรก ตามลำน้ำแควน้อย ระหว่างเสด็จพระราชดำเนินโดยเฉพาะอย่างยิ่ง ความงามอย่างประหลาดของน้ำตกไทรโยคที่กระแสน้ำไหลลงสู่ลำน้ำแควน้อยอันเป็นสถานที่ที่พระองค์ทรงสรงน้ำอย่างสำราญพระราชหฤทัย คงเป็นที่ประทับพระราชหฤทัยของพระองค์ อย่างไม่รู้ลืมและ ในครั้งนี้ทรงพระราชนิพนธ์เสด็จประพาสไทรโยคและเส้นทางจากพระนครฯ ถึงไทรโยคอย่างละเอียด
ในปี พ.ศ.๒๔๓๑ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงได้เสด็จประพาสไทรโยกอีกเป็นครั้งที่ ๒

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเสด็จเมืองกาญจนบุรี ๕ ครั้ง ดังนี้
ครั้งที่ ๑ พ.ศ. ๒๔๐๘ ทรงมีพระชนมายุ ๑๓ พรรษา ได้ทรงตามเสด็จพระราชบิดาคือ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จเมืองกาญจนบุรี ไม่ได้เสด็จขึ้นไทรโยก
ครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๔๑๖ ทรงมีพระชนมายุ ๒๐ พรรษาเสด็จประพาสโดยเรือกลไฟทางทะเลไปขึ้นที่เมืองราชบุรีแล้วเสด็จทางชลมารคไปลงเรือที่ท่าสะคร้อ เสด็จมาถึงเมืองสิงห์ ทรงประทับแรมที่เมืองสิงห์และไม่ได้เสด็จขึ้นไทรโยก
ครั้งที่ ๓ พ.ศ.๒๔๒๐ ทรงมีพระชนมายุ ๒๔ พรรษา เสด็จประพาสไทรโยคเป็นครั้งแรก โดยเสด็จพระราชดำเนินจากพระนครวันพฤหัสบดีที่ ๑๗ มกราคม ๒๔๒๐ โดยขบวนเรือพระที่นั่ง เข้าคลองบางกอกน้อย คลองมหาสวัสดิ์ แม่น้ำนครชัยศรี คลองเจดีย์บูชา ทรงม้าที่นั่งไปยังตำบลพระแท่นและเมืองกาญจนบุรีเพื่อเสด็จทางชลมารคสู่ไทรโยค ขากลับเสด็จฯแม่น้ำแควน้อย แม่น้ำแม่กลอง เมืองราชบุรี แล้วเสด็จกลับพระนครฯ ผ่านคลองดำเนินสะดวก และคลองภาษีเจริญ รวมประทับแรม ๓๔ ราตรี การเสด็จครั้งนี้ได้ทรงพระราชนิพนธ์พระอักษรเรื่อง "พระราชนิพนธ์ เสด็จประพาสไทรโยค" อนึ่ง ในการเสด็จครั้งนี้ เจ้าฟ้าฯบรมวงศ์เธอ กรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ ได้ตามเสด็จด้วย และทรงประทับใจในความงดงามของทัศนียภาพ อันเกิดจากธรรมชาติของไทรโยค จึงทรงพระราชนิพนธ์เพลงเขมรไทรโยค และนำออกบรรเลงถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว




ครั้งที่ ๔ พ.ศ. ๒๔๓๑ ทรงมีพระชนมายุ ๓๕ พรรษาเสด็จประพาสไทรโยคเป็นครั้งที่๒ จากพระนครวันอาทิตย์ที่ ๖ มกราคม ๒๔๓๑ และเสด็จฯกลับพระนครวันศุกร์ที่ ๘ กุมภาพันธ์ ๒๔๓๑ รวมประทับแรม ๓๓ ราตรี ในการเสด็จพระราชดำเนินครั้งนี้ สันนิษฐานว่าคงเสด็จฯไปและกลับผ่านคลองภาษีเจริญและคลองดำเนินสะดวก
ครั้งที่ ๕ พ.ศ. ๒๔๕๒ ทรงมีพระชนมายุ ๕๖ พรรษาเสด็จพระราชดำเนินเพียงลำน้ำแควน้อยถึงปากน้ำลำพาชี แล้วเสด็จฯกลับมาประทับแรมที่เมืองกาญจนบุรี เนื่องจากเป็นฤดูน้ำหลากเรือยนต์พระที่นั่งจึงแล่นตามลำน้ำแม่กลองและแควน้อยไม่สะดวก วันจันทร์ที่ ๖กันยายน ๒๔๕๒ เสด็จประทับแรมที่เมืองราชบุรีแล้วเสด็จฯ โดยรถไฟพระที่นั่งไป ประทับแรมที่พระราชวังบนภูเขาที่เมืองเพชรบุรี ประทับที่เมืองเพชรบุรีสักระยะ จึงเสด็จฯกลับพระนครโดยรถไฟ